Tutum, yaşantı ve deneyimler sonucu oluşan, ilgili olduğu nesne ve durumlara karşı bireyin davranışları üzerinde yönlendirici veya dinamik bir etkiye sahip ruhsal ve sinirsel yönden hazır olma durumudur.
Anne baba tutumları çocuğun kişilik ve karakter yapısının oluşmasında büyük rol oynar. Anne baba tutumu çocuğa örnek rol model oluşturarak çocuğun benzer davranışlar sergilemesine neden olur. Çocukluktan itibaren anne baba ilişkisi düzgün bireyler daha girişken, kendisini ifade edebilen ve özgüvenli olurlar.
Anne babalar tarafından çocuklara uygulanan tutumların sınıflandırılması aşağıdaki gibidir:
Otoriter Anne-Baba Tutumu:
Ailede katı bir disiplin anlayışı vardır.
Çocuk anne ve babanın söylediklerini yapabilmek için kendisini ifade edemez. Kurallar ile çocuğun kendine özgü sınırları yok sayılır.
Çocuktan kuralları ve sınırları sorgulamadan uyulması beklenir.
Aile içerisinde gerginlik ve sürekli bir korku hakimdir.
Çocuğun hatalarında cezalandırma yöntemi kullanılır.
Otoriter bir ailede büyüyen çocuk;
Gergin, stresli, tedirgin çocuklardır.
Yaptığı hatalarda cezalandırıldığı için özgüvensiz çocuklardır.
Sessiz, çekingen ve duygularını ifade etmekte güçlük çeken çocuklardır.
Her kararlarında ve yapacakları her işte sınırlar olduğu için kendi başlarına karar vermekte güçlük çekerler ve birinin yönlendirmesini beklerler.
Aşırı Hoşgörülü Anne- Baba Tutumu:
Bu tür aileler çocuk merkezlidir.
Çocuk olması gerekenden fazla özgür bırakılır.
Çocuğa sınırlar ve kurallar konmaz.
Anne babalar sadece büyük problemler karşısında çocuğa ağır cezalar verirler ve sebeplerini açıklamazlar.
Aşırı Hoşgörülü bir ailede yetişen çocuk;
Kural konulmamasına alışan çocuklar okulda veya arkadaş çevresinde problem yaşamaya başlar.
İstediklerinin olmasına alıştıkları için doyumsuzluk yaşarlar.
Çevresinden eleştiri kabul etmezler ve özeleştiri yapmazlar.
Ailesini belli bir yaştan sonra denetim altına alırlar ve istedikleri yapılmadığında tehdit ederler.
Sabırsız, kırılgan, bencil ve agresif olurlar.
Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumu:
Anne ve babalar eğitim, spor, sanat gibi birçok alanda çocuğun başarılı olmasını beklerler.
Birçok alanda başarılı olması için çocuğu yoğun bir tempoda eğitim sürecine tabi tutarlar.
Çoğu zaman çocuktan beklenilen başarı çocuğun kapasitesinin üzerinde olur.
Çocuğun eğitim aldığı yer, gittiği sosyal ortamlar, arkadaşları anne baba tarafından seçilir.
Mükemmeliyetçi ailede yetişen çocuk;
Başarısız olmaktan ve yanlış yapmaktan çok korkarlar.
Kurallar ve kendi iç dünyasında arasında sürekli bir çatışma yaşarlar.
Bütün işlerinde detay düşünürler ve her işe titizlikle yaklaşırlar.
İlgisiz Anne-Baba Tutumu:
Çocuğun sergilediği davranışlara karşı ilgisiz ve vurdumduymaz davranışlar sergileyen anne babalardır.
Çocuk anne-babayı davranışlarıyla rahatsız etmediği sürece sorun yoktur.
Çocuk psikolojik ve fiziksel olarak yalnız kalır.
Anne-baba ve çocuk arasında iletişim problemleri vardır.
İlgisiz bir ailede büyüyen çocuğun özellikleri;
Anne-babanın dikkatini çekmek için ağlayabilir, yüksek tepkiler verebilir.
Özgüven problemi yaşayabilir.
Sosyal çevresinde saldırgan hareketler sergileyebilir.
Tutarsız Anne-Baba Tutumu:
Çocuğun yaptığı davranış bazen sert bazen de olumlu karşılanabilir.
Çocuğun davranışlarında tutarsızlık olabilir.
Çocuk kurallar konduğunda sorgulayabilir ve ne yapacağını bilemez.
Sosyal çevresinde de davranışları sürekli değişkenlik gösterebilir.
Sosyal hayatında şüpheli yaklaşan, güvensiz birey olabilir.
Demokratik Anne-Baba Tutumu:
Eşit ve paylaşımcı davranışların hakim olduğu tutumdur.
Çocuk evin bir bireyi olarak görülmekte ve hane içinde çocuğa da söz hakkı verilmektedir.
Sevgi, saygı, huzur, güven ve şefkatin olduğu en sağlıklı tutumdur.
Anne-babanın davranışları çocuk için bir rol modeldir.
Anne-baba çocuğa yapması gerekenler için bir rehber olurlar fakat karar vermesi konusunda serbest bırakırlar.
Anne-baba aile içerinde belli kurallar koyarlar ve sebepleriyle açıklarlar. Belirlenen kurallar herkes için geçerli olur.
Anne-baba fikirlerini açıkça ifade ederler ve nedenlerini açıklarlar.
Demokratik bir ailede büyüyen çocuk yaratıcı, kararlı, dürüst, özgüvenli, sınırlarını bilen, hoşgörülü bireylerdir.
Anne ve babaların çocuklara karşı en yaygın tutum ve davranışları:
Aşırı Koruma:
Çocuğa gereğinden fazla kontrol ve özen göstermesi demektir. Bunun sonucunda çocuk aşırı bağımlı, güvensiz ve duygusal olarak hazır olmayan bir kişi olabilir.
Aşırı Hoşgörü ve Düşkünlük:
Çocuğun sadece kendisini düşünmesine, dikkat çekmek için farklı davranışlar sergilemesine neden olur. Böylece çocuklar sosyal uyum konusunda zorluk çekebilir.
Reddetme:
Bedensel ve ruhsal gereksinimlerini karşılamayı aksatarak, ona düşmanca duygular beslemek şeklinde tanımlanabilir. Çocuk yardım duygusundan uzak, sinirli, saldırgan, gergin, duygusal zorluklar yaşayan bir birey olabilir.
Baskı Altında Bulundurma:
Anne veya baba ya da her iki kişiden de baskı altında kalan çocuk nazik, dürüst davranmasına karşın başka bireylere karşı fazla çekingen, aşırı hassas, çok kolay her şeye kanabilen bir birey olabilir.
Sürekli suçlayan, ceza veren ebeveynlerin çocuklarının çok fazla ağladığı görülür. Baskı altında büyüyen çocuklarda genellikle isyankâr tavır alışlarla birlikte, aşağılık duygusu da gelişebilir.
Çocuklara Boyun Eğme:
Evde çocukların egemenliğini kabul eden bireylerdir. Bu tür ailelerde büyüyen çocuklar ebeveynlerine hükmederler ve saygıda bulunmazlar.
Bu tür ailede büyüyen çocuklar ileride sosyal hayatında da çevresindeki herkese hükmetmeye çalışan, sınırları zorlayan bireyler olabilirler.
Hoşgörü Sahibi Olma:
Çocukların bazı kısıtlamalar dışında, arzularını diledikleri gerçekleştirmelerine izin vermeleri anlamına gelir. Eğer anne babanın hoşgörüsü normal bir düzeydeyse çocuğun kendine güvenen, yaratıcı, toplumsal bir birey olmasına yardım eder.
Kabul Etme:
Anne babanın kabulü çocuğu sevgi ve sevecenlikle ele alması biçiminde davranışa yansır. Kabul eden anne baba, çocuğun ilgilerini göz önünde bulundurarak, onun yeteneklerini geliştirecek ortam hazırlar. Kabul edilen çocuk genellikle sosyalleşmiş, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal açıdan dengeli ve mutlu bir bireydir.
Anne babaların tutumlarının nasıl olacağını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar:
Anne ve babanın kişilik özellikleri
Anne ve babanın yaşı
Anne ve babanın genel evlilik durumu
Aile içinde ölüm ya da ayrılıklar
Planlanmış/planlanmamış çocuk olma
Çocuğun doğuştan getirdiği özellikler
Çocuğun hastalıkla doğuyor olması ya da sonradan kronik bir hastalığa yakalanması
Sağlıklı ve özgüven sahibi çocuklar yetiştirmek mümkündür. Bunun için öncelikle ebeveyn olarak tutumunuzun nasıl olduğunu ve bu tutuma neden olan nedenleri araştırılması gerekmektedir.